Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli merkezi, Çukurova Üniversitesi Hastanesi bünyesinde Sağlık Bakanlığı ruhsatlı olarak 2013 yılından itibaren hizmet vermektedir. Çukurova bölgesinde, ilk kök hücre nakli merkezimizde 1990’ lı yıllarda yapılmıştır. Merkezimizde ruhsat alındıktan sonra günümüze kadar toplam 268 hastaya kök hücre nakli yapılmıştır.
Hematoloji Bilim Dalımız tarafından Kemik iliği nakli merkezimizde otolog, akraba ve akraba-dışı allojeneik nakiller başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Halen merkezimizde ünite sorumlusu Prof. Dr. Emel Gürkan, sorumlu yardımcısı Doç. Dr. Funda Tanrıkulu ile birlikte terapötik aferez teknik sorumlusu, kemik iliği nakli koordinatörü, deneyimli ve sertifikalı hemşireler görev yapmaktadır.
Hematoloji Bilim Dalı servisimiz 35 yataktan ve Kemik İliği Transplantasyonu (KİT) ünitemiz 8 yataktan oluşmaktadır. KİT ünitesi hastanenin diğer birimlerinden bağımsızdır. Ünite için ayrılmış farklı bir giriş bulunmaktadır. Hasta odaları hastaların en az 30 gün kalabilecekleri şekilde tasarlanmıştır (kablosuz internet bağlantısı, TV vb. mevcuttur). KİT ünitesinde, enfeksiyonlardan korunmayı sağlamak amacıyla havada bulunan partikülleri temizleyen pozitif basınçlı Hepa filtre sistemleri kullanılmıştır.
Gerek hasta gerekse donörden kök hücre toplama işlemi (aferez), bu hücrelerin immünolojik yöntemlerle sayılması (akım sitometri) ve kök hücre işleme, dondurma ve saklama işlemleri Aferez ve Akım sitometri birimlerinde, bu konuda deneyimli doktor, biyolog, hemşire ve teknisyenlerle yapılmaktadır.
Kök Hücre Nedir?
Henüz farklılaşmamış olan, uzun süre bölünebilen, kendini yenileyebilme özelliği olan, çeşitli hücre ve dokulara farklılaşıp özelleşmiş hücrelere kaynaklık eden, hasarlı bölgeleri tamir edebilme özelliği olan hücrelere kök hücre denir. Kanın şekilli elemanlarını doğuran ana hücreye de Hematopoietik (Kan oluşturan) Kök Hücre denir. Hematopoietik kök hücreler’in üretim yeri kemik iliğidir.
Kök Hücrelerin Elde Edilme Yöntemleri Nelerdir?
• Kemik İliği: Ameliyathanede genel veya epidural anestezi altında gerçekleştirilir.
• Kordon Kanı: Doğum sırasında toplanıp uygun koşullarda saklanır.
• Periferik Kan (Damarlarda Dolaşan Kan): En sık uygulanan yöntemdir. Damarlarda dolaşan kök hücrelerin miktarını artırmak için hastanın veya vericinin cilt altına enjeksiyon yapılarak beş gün süre ile ilaç verilmesinin ardından, hastanın veya vericinin bir cihaza (aferez) bağlanması ve sayıca artmış olan kök hücrelerin özel torbalara toplanması işlemidir.
Hematopoietik Kök Hücre Nakli Nedir?
Temel hastalığın tedavisinin ardından veya hazırlayıcı rejimler (kemoterapi) ile kemik iliği baskılanmasını takiben kişinin kendisinden veya sağlıklı insan lökosit antijeni (HLA/ doku grubu) uyumlu vericiden alınmış olan, kemik iliği veya periferik (çevresel) kök hücrelerin hastaya verilmesidir.
Kök Hücrelerin Kullanım Alanları Nelerdir?
Akut Miyeloblastik Lösemi, Akut Lenfoblastik Lösemi, Miyelodisplastik Sendrom, Multipl Miyelom, Non-Hodgkin Lenfoma, Hodgkin Lenfoma, Kronik Lenfositik Lösemi, Kronik Miyelositik Lösemi, Kronik Miyelomonositik Lösemi, Aplastik Anemi, Hemoglobinopatiler (Talasemi, Orak hücreli anemi).
Hematopoietik Kök Hücre / Kemik İliği Nakli Türleri Nelerdir?
Otolog Kök Hücre Nakli: Hastanın remisyon (hastalıksız) döneminde elde edilip saklanmış olan kök hücrelerin, yüksek doz kemoterapi sonrasında tekrar kişiye verilmesi işlemidir.
Allojeneik Kök Hücre Nakli: Sağlıklı, doku grubu (HLA) uygun başka bir insandan alınan kök hücrelerin yüksek doz kemoterapi sonrasında hastaya verilmesi işlemidir. Aile içi ve aile dışı vericilerden yapılabilir.
Sinjeneik Kök Hücre Nakli: Eş yumurta ikiz kardeşler arasında yapılan nakildir
Allojeneik Kök Hücre Naklinde Verici Nasıl Seçilir?
• Tek Yumurta İkizleri: HLA (doku grubu) özdeştirler.
• HLA Özdeş Aile Üyeleri: Hasta ile aynı anne ve babadan olan ve aynı (HLA) doku grubuna sahip öz kardeşler kastedilse de yakın akraba evliliklerinin sık olduğu toplumlarda anne veya baba, ya da 1. 2. derece bir akraba bu kriterleri sağlayabilir.
• Bir Antijen Uyumsuz Kardeş: Hasta ile aynı anne-babadan olan ve biri hariç aynı doku grubuna (HLA) sahip öz kardeşlerdir.
• Birden Fazla Uyumsuz (Haploidentik) Aile Üyeleri: HLA- kısmi uyumsuz akraba vericilerdir. Doku grubu (HLA) kimliğini tespit etmek için, haploidentik donör seçiminde çocuk, kardeş, baba, anne ve aile içi evlilikler varsa, uyum olasılığı olan diğer yakın akrabalar değerlendirmeye alınır.
• Akraba Dışı Donör: Hasta ile herhangi bir akrabalık bağı bulunmayan ve ruhsatlı bir donör bankasında kayıtlı olan gönüllü kök hücre vericisidir.
Kök Hücre Nakli Nasıl Yapılır?
1. Erişkin hasta, bu tedavinin neden, ne zaman ve nasıl yapılacağı, sonuçları, erken ve uzun dönem riskleri hakkında ayrıntılı olarak sözel/yazılı bilgilendirilir, yazılı onam alınarak nakil işlemlerine başlanır.
2. Nakil kararı alındıktan sonra, uygulanacak nakil tipi, kullanılacak kök hücre kaynağı belirlenir.
3. Otolog kök hücre nakli yapılacaksa, hastaya, fiziksel muayene, laboratuvar testleri, genel sağlık ve psikolojik durum değerlendirmesi yapılır, gerekli ise farklı birimlere konsülte (farklı bir alanda çalışan hekimlerden bilimsel ve teknik açıdan alınan danışmanlık) edilir. Her şey nakil açısından uygun ise, hastanın remisyon (hastalıksız) döneminde elde edilip saklanmış olan kök hücreler, yüksek doz kemoterapi sonrasında tekrar hastaya verilir.
4. Allojeneik nakil yapılacak ise kök hücreyi vermeye en uygun sağlıklı donör adayına karar verilir. Donör adayı işlemlerin neden, ne zaman ve nasıl yapılacağı, sonuçları, erken ve uzun dönem riskleri hakkında ayrıntılı olarak sözel/yazılı bilgilendirilir, yazılı onam alınarak nakil işlemlerine devam edilir.
5. Donör seçimi yapıldıktan sonra donör değerlendirme aşamasına gelindiğinde, doku grubu (HLA) analizinin tekrarlanması ve sonuçların teyit edilmesi gerekir.
6. Nakile hazırlamak için hasta ile donör adayına, fizik muayene, laboratuvar testleri, genel sağlık ve psikolojik durum değerlendirmesi yapılır, gerekli ise farklı birimlere konsülte (farklı bir alanda çalışan hekimlerden bilimsel ve teknik açıdan alınan danışmanlık) edilir.
7. Her şey nakil açısından uygun ise kök hücre toplama işlemi planlanır.
8. Konseyde kararı verilmiş olan nakil protokolüne göre kemoterapi alan ve bağışıklık sistemi zayıflamış olan hastalara, yoğun bakım ünitesi özelliklerine sahip özel olarak tasarlanmış odalarda, donörden toplanmış olan sağlıklı kök hücrelerin, kan nakli yapılır gibi verilmesiyle nakil gerçekleşir. Kök hücre nakli bir ameliyat değildir.
9. Allojenik kök hücre nakli tedavisi, tüm hastalar için en az 21- 28 gün veya daha fazla sürebilir. Ünitede enfeksiyon riskini en aza indirgemek için giriş ve çıkışlar sınırlı olup, ziyaretçi kabul edilmez.
Kök Hücre Nakli İçin Hastaneye veya Bir Kişiye Para Ödemeniz Gerekiyor Mu?
Ülkemizde yaygın bir sosyal güvenlik ağı mevcut olup vatandaşlarımızın önemli bir kısmı bir sosyal güvenlik kurumuna bağlıdır. Dolayısıyla bu kişilerin kök hücre nakli sürecinde tedavi oldukları hastaneye veya tedavilerini gerçekleştiren hekimlere herhangi bir ek ödeme yapmasına gerek yoktur. Nakil işleminin tüm masrafı bağlı olduğunuz Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanacaktır.
Ancak Türkiye Cumhuriyeti’nde herhangi bir sosyal güvenceniz mevcut değilse, bu durumda, nakil işleminin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenmiş olan maliyeti karşılamanız gerekecektir. Bu durumda, yapacağınız ödemeye ilişkin miktarı, hastanemiz Hasta Kabul Bürosu’ndan öğrenebilirsiniz.
TÜRKÖK
TÜRKÖK, 1 Nisan 2015 tarihinde T.C. Sağlık Bakanlığı’nın, Hematopoetik kök hücre nakli tedavisi olması gereken hastalar için oluşturduğu Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi’nin adıdır. TÜRKÖK Projesi’nin amacı, Türkiye’de kök hücre nakli olması gereken hastalar için bir Kök Hücre Bankası oluşturulması ve bu bankaya gönüllü olarak kemik iliği veya kandan elde edilen kök hücre bağışlamak isteyen bağışçı adaylarının bulunmasıdır.
